Nieuws van boswachter Henk Ruseler: juli
Zalig zijn de Veluwse bossen op zwoele zomeravonden. Het zachte tjirpen van boskrekels, zwijnenfamilies foeragerend op de rijpe bosbessen, her en der klinkt nog een laatste vinkenslag, je waant je moederziel alleen. Gelijk zijn dit de avonden waar je op enkele plekken van de Veluwe, Europa’s grootste insect kunt zien. Mijn eerste ontmoeting met het vliegend hert zal ik nooit vergeten. Vanuit mijn toenmalige woonplaats Vlaardingen was ik per trein naar Apeldoorn afgereisd om het weekend door mijn geliefde Koninklijke Houtvesterij Het Loo te zwerven.
Het was hoogzomer en tijdens zo’n verrukkelijke finale van een warme zaterdag in juli, viel het beest tijdens mijn rondgang in het noordelijk deel van het Kroondomein, pardoes voor mij op het wandelpad, wat een sensatie!
Wie het mannetje van deze grote kever al eens heeft gezien, zal het beamen: het is één van de vreemdste dieren in onze natuur. Ze worden tot 9 centimeter lang inclusief hun enorme kaken die doen denken aan het gewei van een hert. Niet bedoeld om mee te eten, maar om te imponeren, net als bij de edelherten. Ook vechten kan hij hiermee als de beste. De wijfjes zijn een stuk kleiner en missen de imposante kaken.
Na ettelijke jaren als larf in door witrot aangetaste (eiken)stronken geleefd te hebben, komen zij tevoorschijn voor de paring. Hierbij is haast geboden, het leven van de volwassen vliegende herten is kort. Slechts enkele weken voor mannetjes, de vrouwtjes leven een paar maanden. Al van verre ruiken de mannetjes hun potentiële bruid en gaan er op af. Sjokkend over land, maar vaker nog kruipen zij langs een boomstam omhoog, slaan hun vleugels uit en kiezen het luchtruim. Daarbij zijn vliegende herten bepaald geen luchtacrobaten te noemen, gehinderd door hun enorme kaken moeten de mannetjes, om niet voorover te kieperen, vrijwel rechtstandig vliegen.
Eenmaal bij een vrouwtje beland zijn er, in de competitie naar het doorgeven van de genen, vaak kapers op de kust en ontstaat er een opmerkelijke krachtmeting. Met zijn kaken probeert het mannetje zijn rivaal in de tang te krijgen, hem vervolgens op te tillen en van het strijdtoneel, een boomtak of stam, te gooien.
Tijdens de bewuste wandeling door de Koninklijke Houtvesterij Het Loo, focuste ik mij eertijds vooral op het grote wild, ik wilde immers boswachter of jachtopzichter worden. Zodoende was de worstelpartij tussen de hertenkevers die zich op een eikentak boven het pad afspeelde mij ontgaan. De onfortuinlijke vechtjas met zijn ontzaglijke kaken opende de ogen van een jonge natuurvorser. Ik had kennisgemaakt met voor een voor mij nieuw fenomeen in onze bossen: het vliegend hert.
Vanaf die bewuste avond keek ik op warme zomerdagen ook eens wat vaker op boomstammen en in de boomkruinen wanneer ik ergens op de Veluwe een oud eikenbos doorkruiste. In de jaren die volgden spotte ik op het Kroondomein iedere zomer wel vliegende herten. Eenmaal op De Hoge Veluwe aan het werk, zag ik ze, in weerwil van mijn gedrevenheid om ze eveneens in de oude eikenbossen van het Park te ontdekken, helaas slechts twee maal. De eerste, een mannelijk exemplaar, vloog in 1986 over het pad toen ik op de Karweg in het Otterlose Bos reed. De andere, ook een mannetje, zag ik enkele jaren later vlakbij de graven van de Kröllers, aan de voet van de Franse Berg. In beide gebieden, maar ook op Hoog Baarlo en Eikenhoutbergen zijn oude eikenbossen met een aandeel kwijnende en dode eikenbomen te vinden, het heeft mij altijd verbaasd dat hier geen vliegend hertpopulatie aanwezig was.
Gelukkig komen er de laatste jaren meer waarnemingen van het vliegend hert binnen, zo lijken zij zich geleidelijk iets verder uit te breiden in de buurt van bekende plekken. Volgens een meest recente verspreidingskaart uit het EIS Rapport, Beoordelingskader Vliegend Hert door J.T. Smit uit 2021, liggen die ten noorden en noordoosten, niet ver van het Park. Hoe mooi zou het zijn wanneer wij deze markante soort binnenkort ook tot onze fauna kunnen rekenen.
Voor mij geldt dat ik voor dit insect niet meer de deur uit hoef, want laat ik nu niet alleen een al vaker genoemd fabelachtig uitzicht hebben, ik woon ook nog eens in één van de kerngebieden van het vliegend hert. In de avond zie ik ze vanaf mijn balkon veelvuldig voorbij vliegen. En maak ik, zoals afgelopen week, in de avond een ommetje door de wijk Berg en Bos, dan kost het mij geen moeite om ze in en rondom de tuinen te ontwaren.
Het vliegend hert is deze maand nog volop actief en wie eerdaags op een lome zomeravond hun leefgebied bezoekt heeft een gerede kans op het zien van worstelende mannetjes of om deze curieuze reuzenkever haastig op zoek naar een bruid door het luchtruim te zien zwoegen.
Heb je een vliegend hert gespot? EIS kenniscentrum voor insecten wil dit graag weten. Waarnemingen kun je doorgegeven door ze, voorzien van een foto, in te voeren op waarneming.nl Heb je geluk en betreft het ook nog eens een waarneming op De Hoge Veluwe, geef hem dan ook door aan de coördinator van de Faunawerkgroep, dit kan via een email naar fauna@vrijwilligershogeveluwe.nl.