Welke hagedissen komen voor in het Park?
Op 14 augustus is het Wereld Hagedissendag, tijd om de hagedis in het zonnetje te zetten. In Nederland komen er vier hagedissen voor: de hazelworm, levendbarende hagedis, de muurhagedis en de zandhagedis. De hazelworm, de levendbarende hagedis en de zandhagedis leven in het Park. Benieuwd naar de soorten die voorkomen in het Park en hoe u ze kunt herkennen? Lees dan verder.
1. Hazelworm
De hazelworm is een hagedissensoort zonder poten. Hazelwormen leven veel verbogen, het grootste gedeelte van de dag verblijven ze onder de vegetatie, dood hout of onder de grond. Deze soort wordt het meeste waargenomen in bos-en heideterreinen. Ze zijn soms wat lastiger te vinden omdat ze weinig op open plekken zonnen, in mei heeft u de grootste kans om ze zonnend aan te treffen. In de winter zult u ze niet aantreffen, ze houden een winterslaap. De mannetjes ontwaken in maart en de vrouwtjes en jonge dieren in april. Hun dieet bestaat voornamelijk uit naaktslakken en wormen. Hazelwormen kunnen tot wel 15 jaar oud worden, dieren van die leeftijd zijn ruim 40 cm en wegen enkele tientallen grammen. Wist u dat de hazelworm wel drie tot vier keer per jaar vervelt? De afgeworpen huid van een hazelworm is te herkennen aan de parelmoerglans.
Hoe herkent u de hazelworm?
Deze hagedissensoort is maximaal 40 centimeter lang. Hij heeft een grijs, grijsbruine tot hazelbruine gekleurde rug en een grijs tot zwarte buik. De kleine kop gaat geleidelijk aan in de romp. En in tegenstelling tot slangen hebben hazelwormen veel rijen met kleine buikschubben, slangen hebben een enkele rij brede buikschubben. Daarnaast beweegt het lichaam veel stijver dan dat van slangen.
Voortplanting
Hazelwormen paren in de maand mei. De drachtige vrouwtjes brengen vervolgens meer tijd door om te zonnen om de ontwikkeling van de embryo’s te stimuleren. Deze hagedissensoort is eierlevendbarend. De jongen worden in augustus of september geboren in een dun eivlies dat binnen enkele minuten na de geboorte scheurt. Ze krijgen meestal zes tot vijftien jongen. In tegenstelling tot de mannetjes zijn de vrouwtjes niet ieder jaar betrokken bij de voortplanting. Vrouwtjes in Nederland paren vaak maar om het jaar, om hun conditie weer op peil te krijgen.
2. Levendbarende hagedis
Levendbarende hagedissen leven met name op de heide en hoogvenen. Ze houden van vochtige landschappen, u zult ze met name tegen komen bij oevers en vennen. De levendbarende hagedis eet voornamelijk geleedpotigen, waaronder veel spinnen. Een levendbarende hagedis wordt maximaal 8 jaar oud, gemiddeld worden ze maar drie tot vier jaar oud.
Hoe herkent u een levendbarende hagedis?
Een levendbarende hagedis wordt maximaal 18 centimeter lang inclusief staart, vaak zijn ze kleiner. De tekening van deze soort varieert, wel hebben ze altijd een bruine grondkleur in combinatie met een groenige of bronsachtige glans. De mannetjes hebben een oranje buik met zwarte stipjes en de vrouwtjes hebben een gele buik zonder stipjes.
Voortplanting
Deze soort is, zoals de naam al aangeeft, eierlevendbarend. De eieren komen tijdens het baren of kort erna uit. Ze krijgen drie tot acht jongen. Ze paren in maart en de jongen worden meestal geboren in de priode van eind juli tot begin augustus.
3. Zandhagedis
De zandhagedis leeft in duin, zand-en heidgebieden in Nederland. In het Park kunt u deze soort tegenkomen op de voormalige stuifzanden of de heidegebieden, zoals het Otterlose Zand, Deelense Veld en Pampelse Zand. Deze hagedissensoort is afhankelijk van zon en warmte en houdt dus een winterslaap. U zult ze dan ook alleen tegenkomen vanaf maart tot en met uiterlijk begin november. Vanaf de tweede helft september zoeken de mannetjes hun winterverblijf op, bij vrouwtjes is dit vanaf eind september tot begin oktober. Jonge hagedissen willen nog weleens actief blijven tot begin november. De zandhagedis is alleen actief bij zonnig weer, hij jaagt dan op met name geleedpotige dieren, zoals spinnen, pissebedden en duizendpoten. Wanneer het te warm is trekt hij zich terug in zijn hol. De zandhagedis staat op de rode lijst als kwetsbaar, dit houdt in dat deze soort beschermd is in Nederland.
Hoe herkent u de zandhagedis?
De zandhagedis is inclusief staart ongeveer 16 tot 20 centimeter lang. De hagedis heeft een relatief forse kop en stompe snuit. De mannetjes zijn een opvallende verschijning door hun groene kleur, de vrouwtjes hebben geen opvallende kleur, deze zijn bruin.
Voorplanting
De voortplantingsperiode loopt van eind april tot en met september. Het vrouwtje legt in de periode van eind mei tot en met begin juli drie tot twaalf eieren. De eieren worden begraven in een zelf gegraven holletje van vijf tot tien centimeter diep. De eieren worden uitgebroed door de warmte van de zon, na twee tot drie maanden komen ze uit. De geboortepiek is vaak eind augustus en begin september.
Bekijk ook de video van Henk Ruseler over de zandhagedis:
Foto's: hazelworm (Wim Weenink) & levendbarende hagedis (Sem Rijnhout).