Hoe meten we het aantal soorten vleermuizen in het Park?

Zomertelling

In de zomer zijn de vleermuizen actief bezig met jagen, socialiseren, het krijgen en grootbrengen van jongen en in de late zomer ook met de paring. Ze huizen in bomen, onder bruggen, gebouwen en op andere bedekte plekken waar ze de dag veilig kunnen doorbrengen. Dit is lang niet altijd dezelfde plek. Het aantal vleermuizen dat er gevonden wordt verschilt: het kan één vleermuis zijn, maar ook meerdere samen of zelfs een grote groep (kraamkolonie). De vleermuizen laten zich overdag niet zien, daarom worden deze in de zomer meestal pas laat op de avond geteld, als de vleermuizen uitvliegen om te gaan jagen. Het is ook mogelijk om ze te tellen in de vroege ochtend, wanneer ze terugkeren naar hun slaapplaats.

De vleermuizen worden actief als het donker is. Omdat ze niet rustig blijven wachten voor een telling, is inventarisatie alleen mogelijk met behulp van goede apparatuur. Vleermuizen gebruiken ultrasoon geluid om de insecten te kunnen lokaliseren. Dit wordt echolocatie genoemd. Dit werkt hetzelfde als bij een dolfijn die een vis probeert te vangen. Door de weerkaatsing van het geluid op te vangen weet de vleermuis precies waar zich een lekker hapje bevindt.
Het geluid dat de vleermuis maakt, kunnen mensen niet horen. Als we dat wel zouden kunnen, dan zouden we doof worden. Het ultrasone geluid dat een vleermuis uitstoot bij iedere vleugelslag kan wel 80 tot 130 dB hard zijn, ongeveer net zo hard als het geluid van een sirene van dichtbij.

Om het geluid van de vleermuizen waar te kunnen nemen, gebruiken we een batlogger. De batlogger ‘vertaalt’ de ultrasone geluiden naar een voor de mens hoorbaar geluid. Het apparaat geeft daarnaast de geluiden weer in grafieken, zodat het geluid niet alleen hoorbaar, maar ook zichtbaar wordt. Omdat elke vleermuis op een eigen toonhoogte (Herz) en op een bepaalde manier geluid produceert, kan een batlogger vrij goed determineren om welke vleermuis het gaat. Om er zeker van te zijn dat de determinaties betrouwbaar zijn, wordt de informatie door deskundigen geverifieerd.

Wintertelling

In de winter zoeken de vleermuizen een plek om te kunnen overwinteren. Vaak hebben de overwinteringsplekken een constante temperatuur (nauwelijks onder het vriespunt), is er weinig tocht en is het enigszins vochtig. Tijdens de winterslaap dalen de hartslag en de lichaamstemperatuur van de vleermuizen en het metabolisme vertraagt tot bijna niets.
Als de vleermuis in ‘rust’ is, is het redelijk makkelijk om vleermuizen overdag te tellen. Om de dieren te vinden, moeten de tellers zich wel in allerlei bochten wringen om op de locaties te komen. In bunkers, in (voer)kelders, onder bruggen en zelfs in een rioolbuis wordt er gezocht naar vleermuizen in winterslaap. De dieren kruipen soms helemaal weg in een gat, spleet, richel of achter een plank.

Aangezien de vleermuizen in diepe rust zijn, heeft het gebruik van een Batlogger geen zin. Tellen kan dan alleen visueel, hierbij is een goede zaklamp of hoofdlamp een eerste vereiste. Verder is het handig om een spiegeltje (op verlengstok) bij de hand te hebben, zodat het speuren naar vleermuizen op moeilijke plaatsen makkelijker wordt. Deze spiegel kan ook uitkomst bieden bij het determineren van de soort, want ook dat is lang niet altijd even makkelijk. Niet alleen de onmogelijke plaatsen waar ze zich ophouden vormen een hindernis voor de determinatie, maar ook het feit dat ze soms volledig bedekt zijn met condens helpt niet bij het bepalen van de soort. Wanneer het lastig te determineren is, helpt een spiegel om bijvoorbeeld de kleur van de vacht te zien op de buik of de vorm van de neus. De deskundigen die de wintertellingen uitvoeren hebben jaren ervaring, waardoor de meeste vleermuizen gemakkelijk voor hen te herkennen zijn. Maar in sommige gevallen blijven de vleermuizen ook voor hen onherkenbaar en worden ze geregistreerd als ‘ondetermineerbaar’.

Een winterinventarisatie wordt met beleid uitgevoerd. De vleermuizen mogen namelijk niet te vaak in hun slaap gestoord worden, dit kan ze zelfs fataal worden. Harde geluiden, licht, warme, rumoer of een tochtvlaag kunnen dusdanig storend zijn dat de dieren langzaam wakker worden. Daarom is het van belang om de aanwezigheid van mensen tot een minimum te beperken en zo snel mogelijk een ruimte te inspecteren. Als de determinatie van een soort ter plaatse lastig is, kan een foto uitkomst bieden. De vleermuis wordt dan vanaf de foto gedetermineerd.  

Benieuwd geworden naar welke vleermuizen er geteld zijn in het Park? Lees dan het Faunajaarverslag van 2022, hierin staan de vleermuis tellingen van de afgelopen jaren.